मखनीले मनमा कुरा खेलाइरही –‘बौवा, समस्या अरु धेरै छन्, ती कसरी मिलाउने ?’

• युवराज नयाँघरे
• असार ३०, २०८०
• 0

मखनीको छोरो उड्यो !

आकाशमा उडिरहेको जहाज मखनीले हेरिरही । उसको टिलपिल आँखाले उडिरहेको जहाज अब त देख्नै सकेनन् । आँसु उर्ली–उर्ली बगिरहे आखाँमा । गाउँमा मखनीलाई सबैले एउटै नामले डाकेनन् । जनकपुरभन्दा निकै पर रहेको देहातमा उसको घर छ । मखनीदेवी भनेर नागरिकतामा लेखिए पनि कसैले पनि उसलाई यो नामले बोलाएनन् ।

मखनीले दुईटा सन्तान पाई । एउटा छोरो – बौवा । अर्की छोरी बबुनी । छोरीको बिहे पटनातिर भएको पनि धेरै भयो । बबुनी माइत आउँदा तीन–चार केटाकेटी लिएर आउँछे ।

मखनीको बूढो मरेको धेरै वर्ष भयो । खेतमा पानी लगाउन साँझपख गएथ्यो । यसो कमिलाले चिलेजस्तो केले–केले चिल्यो ।

‘गंगटाले पो हो कि ?’

ऊ सोच्दै थियो ।

सुलुल्ल कालो सर्प पानीमुनि गएको देखेपछि पक्का भो –सर्पले डसेछ । एकाएक खुट्टो निलो भएर आयो । हतारिएर घरमा आयो ।

उसलाई खुर्सानी टोक्न लाए । उसले पिरो छैन भन्यो । दशवटासम्म खुर्सानी चबाउन लगाए – उसले एक थोपो पिरो नभएको बतायो ।

अनि सबैलाई पत्तो भयो सर्प बिखालु नै रहेछ । जनकपुर लैजाने सल्लाह गर्दागर्दै उसको ‘परान’ गयो ।

बौवा र बबुनी टुहुरा–टुहुरी भए । मखनीदेवी विधवा भई ।

त्यसपछि ठूलै पहाड उठाउनुप¥यो मखनीले । सारा गाउँलेले उसलाई खेद्न थाले । हरेक तिरबाट लखेट्न थाले, मखनीदेवीले भोकभोकै रात कटाई । दिनहरु तिर्खैतिर्खाले घेरिन्थे । तैपनि उसले छोराछोरी हुर्काई ।

मखनीको दुःखहरु झन् बढे । छोराछोरी बढेसँगै दुःख पनि ठूलठूलै भए । तर उसले खेप्दै र सहँदै दुःखहरु जित्न खोजी ।

जलेश्वरमा बसेर बौवाले सानो पान पसल चलाउँदै थियो । ऊ बेला–बेलामा घर आउँथ्यो –‘माई, अब कतार जान खोज्दैछु ।’

सुरु–सुरुमा त मखनीलाई छोराका कुराले डर लाग्थ्यो । छोरोलाई कसरी बाहिर पठाउने ? यो घरमा छोरो नभए आफू कसरी बस्ने ? एक्लै बस्ने आँट कहाँ थियो र मखनीसँग ? तर उसले वरपर सबैतिर हेरी । बुझी अनि निर्णय गरी –‘छोरो जान्छ भने जाओस् ।’

‘आखिर अरुका पनि त गएकै छन् । रामलखन, भगलु, जोगिन्दर, भगतसिंह, सियाराम, किसनकुमार, पप्पुभैया पनि त गाउँबाट कतार गएकै छन् ।’

‘जाओस् बौवा । कमाउन जाओस् ।’

मखनीले यसै भनेर बिस्तारै आफ्नो मन बुझाई ।

गएको दुई मैनादेखि खुबै कुदाकुद ग¥यो –बौवाले । अनि कतार जाने पक्कापक्की भएथ्यो । बल्ल टुंगो लागेछ ।

‘माई, भे गेल !’

‘भे गेल माई !’

उसले दोहो¥याएर विदेश उड्ने कुरा सुनायो मखनीदेवीलाई । मुखभरि मुजा र घामको तातोले डामिएकी बौवाकी आमा यतिखेर शान्त भई ।

धेरै दुःख भएपछि सुख र दुःख एकै हुँदो रहेछ । यतिखेर मखनीलाई त्यस्तै त्यस्तै लाग्यो ।

जेठको घामले तराईमा बेस्सरी डस्न थालेथ्यो ।

एक बिहान मखनीदेवी र बौवा काठमाडौतिर लागें । गौशालाको एउटा कोठामा आमालाई ल्याएर राख्यो बौवाले । आमा दिनभरि कोठाभित्रै यसोउसो गरेर बस्थी ।

‘बाँदरले झोला, ब्याग चोर्ला है ।’

‘माई देख–देख ।’

ऊ मखनीदेवीलाई सम्झाउँथ्यो ।

बिहानै हिडेको बौवा गौशालाको धर्मशाला भित्रिँदा रात परिसकेको हुन्थ्यो । कत्ति पटक त उसले बाहिरै रात काटेथ्यो ।

मेडिकल, ट्रेनिङ, श्रम, भेटघाट, टिकट, क्युआर कोड, पासपोर्ट, भिसा, इन्सुरेन्स, मेनपावर, एअरपोर्ट, पुलिस, चेकइन, डिले, कम्पनी लगेज, ह्यान्डक्यारी यी शब्द पटक–पटक बौवा भन्थ्यो । तर आमा मखनीदेवीले यी शब्द उच्चारण गर्न पनि जानिनँ, अर्थ पनि बुझिन ।

‘बौवा, के भनेको ?’

आमाले पटक–पटक माथिका शब्दहरु आउँदा उसले सोधेकी थिई ।

‘यी सबै पैसा हुन् माई । पैसा आउने शब्द त बोलिरहनुपर्छ नि माई ।’

बौवाले यसो भन्दै मुसुमुसु हाँसेको थियो ।

जम्मा पाँच कक्षा पढेर आफ्नो नाम लेख्न सक्ने भएको थियो बौवा ।

ऊ घुमाई–घुमाई र निकै कलाकारिता देखाएर आफ्नो नामको सही पनि गर्ने गथ्र्यो ।

‘मान्छेहरु तीन कक्षा पढ्ने बित्तिकै आफ्नो नाम हिन्दी, इङलिस, पञ्जावी, बंगाली, अबधी भाषामा बोल्छन् । कतिले त लेख्छन् पनि । म त पाँच पढेको बौवा हँु । सही पनि दामी गर्नुपर्छ ।’

बौवाले आमालाई गफ दिएथ्यो ।

‘जे गर्छस् गर । संसार जान्ने तँ नै होस् ।’

आमाले उत्तर फर्काएकी थिइन् ।

बुधवारको बेलुकी आमा मखनीदेवीलाई लिएर बौवा पशुपतिनाथ गयो ।

आमा छक्कै परिन् –पशुतिनाथ मन्दिर अगिल्लितिरको ठूलो बसाहा देखेर । यति ठूलो साँडे उसले देखेकी पनि थिइन कहिल्यै पनि ।

थोर अनौठो लाग्यो उसलाई ।

पशुपति दर्शन गरे । फूल चढाए । बत्ती बाले । धुप बाले । अनि गौशाला तिरै फर्किए ।

‘भोलेबाबा मेरो बौवालाई धेर धन बर्साइदेऊ । धन बर्साउन नसके तन जोगाइदेऊ ।’

आमाले पटक–पटक यही भनिन् ।

राति नजिकैको पसलमा लगेर पेडा, बुनिया, मुरै र दही खाए उनीहरुले । जीवनमै पहिलोपटक यति धेरै मिठो खानेकुरा आमाको मुखमा परेको थियो ।

ज्यादै मिठो मानी–मानी आमाले दही र पेडा खाई ।

‘मन लागेको भए अरु पनि थप माई ।’

बौवाले तीन–चार खेप भन्यो ।

मखनीदेवीले दुई पटक थपेर खाँदा अघाएको बताई । आमाको अनुहार अघाएको देखिन्थ्यो ।

‘कमाए जत्तिकै भयो । आमालाई हँसाउनु नै धन कमाए जस्तै त हो नि !’

बैवाका मनमा कुरा खेले ।

भोलिपल्ट बिहानै उनीहरु झोला बोकेर एयरपोर्ट पुगे । विमानस्थलको एउटा कुनामा व्याग र आमालाई राखेर एकछिन हरायो –बौवा ।

‘कम्पनीको मान्छेसँग मेरो काम छ’ –यही भनेर ऊ भीडमा मिसिएको थियो । करिब दुई घन्टापछि आयो र प्लाष्टिकको पोका आमालाई दियो ।

‘माई खाना हो खाऊ ।’

मखनीले पोका खोलेर हेरी । दुईवटा पातला रोटी, एउटा मुलाको चाना, चारवटा आलुका चाना, प्याजको एउटा टुक्रा, एकचाना गाजर, सानो प्लाष्टिकको गिलासमा झोलिलो तरकारी र एउटा हरियो ढिँडी खुर्सानी थिए । उसले बिस्तारै सबै खाई ।

यी खानेकुरा पनि जीवनमा एउटै थलोमा देखेकी थिइनँ । मखनीदेवीलाई विदेश नै सबै यतै छ जस्तो हिजो र आजको खानामा लागिरहेथ्यो ।

दुई बजेको जहाजमा बौवा उड्यो ।

जाने बेलामा धेरै कुरा उसले गर्न मौका पाएन ।

एउटा कुरा भनेको थियो –‘माई, इनार सुक्छ । पानी बोक्न समस्या होला । तर म गएर सुकेको इनार खन्ने खर्च पठाई हाल्छु माई ।’

‘यो समस्या मुख्य हो । यसलाई म मिलाईहाल्छु’ बौवाले भनेको थियो ।

तर आमाले मनमा कुरा खेलाइरही –‘बौवा, समस्या अरु धेरै छन् । ती कसरी मिलाउने ?’

‘अब कसले खेत खन्छ ? कसले धान रोप्छ ? कसले गहुँ छर्छ ? कसले मकै गोड्छ ?’

‘बौवा, घरको भैसी कसले चराउन जाने ? घरको छानो चँुहिदा कसले छाउने होला ? बारी छेउको आपको बोटमा औषधी कसले छर्छ ?’

‘अब हुरी आउँदा घर छेउका बाँस लडेर घरै छोप्छन् । त्यो बेला कसले बाँस काटेर घर जोगाउने ? बर्खामा पैनीको पानी घरमा पस्छ, त्यतिखेर पानीको भल कसले कटाउने ?’

‘बौवा जाडो खुबै हुन्छ मधेशमा । त्यतिखेर गोबरको गुइँठा र दाउरा खोज्न को जान्छ ? आगलागी पटक–पटक हुन्छ गाउँमा । त्यो बेला को घर जोगाउन अघि सर्ला ?’

‘समस्या अरु पनि छन् । घरको धुरीबाट ओछ्यानमा सर्प खस्छन् । त्यतिखेर सर्प खेद्ने को होला ? सर्पले टोके अस्पताल लाने को होला बौवा ?’

मखनीदेवीले आँसु पुछेर आफैं फतफत गरी –‘बौवा, समस्या त्यति मात्र कहाँ हो र ? अब मैले बोल्ने एउटा मान्छेसम्म पाउँदिन घरमा ? अर्को मान्छे नभएको घरमा एक्लै बस्नु समस्या हो की होइन ? तँ गएको दिनदेखि कहिले आउँछस् भनेर बस्नु छ मैले । यो चाँहि समस्या हो कि होइन ?’

बौवाकी आमा एक्लै फतफताइ रही ।

सम्बन्धित शीर्षकहरु

‘नेपाली साहित्यको अवस्था भुटानभित्र अति नाजुक छ’ केशव वैरागी माइला

संचारकर्मी होम कार्कीलाई ‘अनेसास शिखर पुरस्कार’

युवराज नयाँघरेको १९ औं कृति ‘आगोको बीउ’ लोकार्पण

पत्रकार सुधीर शर्माका दुई पुस्तक एकसाथ विमोचन

युवराज नयाँघरेको निबन्धसंग्रह ‘आगोको बीउ’ बजारमा

रमजान अली मियाँको पुस्तक ‘नमाज’ राष्ट्रियसभा अध्यक्ष दाहालले गरे विमोचन

मदन पुरस्कार मोहन मैनालीको ‘मुकाम रणमैदान’लाई, योगेन्द्रप्रसाद यादवलाई जगदम्बा श्री

पोर्चुगलमा नेपाल–पोर्चुगल दर्पण प्रकाशित

गोर्खा लाहुरेको कथा बोकेको साहित्यकार राईको उपन्यास ‘किवाहाङ’ माथि परिचर्चा

साहित्यकार राजकुमार राईद्वारा लिखित उपन्यास ‘किवाहाङ’ बजारमा