मंशिर ४ मा १६ सिट गुमाएको रास्वपाको इलाम चुनौति

• शम्भु सुस्केरा
• बैशाख ८, २०८१
• 0

स्थानीय निर्वाचन २०७९ मा काठमाडौँ महानगरको मेयरमा रमेश खरेल र बालेन साहले चुनाव लड्ने घोषणा गरेपछि यी दुई एकापसमा प्रतिष्पर्धी हुनुहँदैन भन्ने आम चाहना बन्यो ।

-याप संगीतका माध्यमले बालेन नयाँ पुस्तामा परिचित थिए । खरेल दुईपटक काठमाडौँ प्रहरी प्रमुख भएर खरोरुपमा जनताको सेवा गरेकाले अलि धेरैमा परिचित र सम्भावित थिए ।

जसरी पनि नयाँ मान्छेले चुनाव जित्नुपर्छ भन्ने सर्वत्र चाहना भएकाले जित्ने सम्भावना रहन्छ । बालेन साहलाई पनि आफ्नो टिममा लिनुहोला दुईचार जना गतिलो वडाध्यक्ष्यहरु चाहिन्छ भनेर मैले रमेश खरेललाई सल्लाह दिएको थिएँ ।

बालेन मान्दैनन् तीन पटक घरैमा आइसके भने उनले ।

त्यसो भए पछि हटिदिनु । केही नसोची बोलिदिएँ मैले ।

२०७४ मै किशोर थापा र रन्जु दर्शनामाथि मत खन्याएर काठमाडौँले नयाँ मेयर देख्न चाहेको थियो । दुईमध्ये एकमात्र उम्मेद्वार भएको भए उसैबेला पुराना दलले चित खाने थिए ।

विद्यासुन्दर शाक्यले ६४ हजार ९ सय १३ मत ल्याएर जितेको अवश्थामा रन्जु दर्शनाको २३ हजार ४ सय ३९ र किशोरको १८ हजार ४ सय ९३ ले जित निस्किने थिएन । तर आफूले भोट दिन चाहेका दुईजनामा मत बाँडिन्छ र जित निस्किँदैन भन्ने मतदाता मनोविज्ञानका कारण पुरानैलाई बाध्यात्मक भोट दिएका थिए ।

अहिले त्यस्तो नहोस् भन्ने काठमाडौँ बासीको चाहनासँग मेरो चाहना मिलेकाले मैले रमेश खरेललाई पछि हट्न सुझाव दिएको थिएँ ।

मंशिर ४ को चुनावमा नयाँ शक्ति र स्वतन्त्र व्यक्तिहरू एकठाउँ उभ्याउन थुप्रै प्रयासहरू भए । उक्त प्रयासमा हौसिनेमध्येको एक म आफैँ पनि थिएँ । वार्ता टिम बनाएर अरु धेरै साथीहरूसहित काम गरेका थियौँ ।

कहिले मेयर बन्नुस् भन्ने कहिले छोड्नुस् भन्ने रु दुईचार सय तन्नेरी बाहेक बालेनमा केछ र छाड्ने उसलाई रु यसरी साथीहरू मसँग रिसाए ।

अन्तत खरेल पछि हटे चुनावी नतिजा अपेक्षित आयो ।

त्यही सफलताबाट हौसिएर मंशिर ४ को चुनावमा नयाँ शक्ति र स्वतन्त्र व्यक्तिहरू एकठाउँ उभ्याउन थुप्रै प्रयासहरू भए । उक्त प्रयासमा हौसिनेमध्येको एक म आफैँ पनि थिएँ । वार्ता टिम बनाएर अरु धेरै साथीहरूसहित काम गरेका थियौँ ।

नयाँ शक्ति र स्वतन्त्र व्यक्तिहरुबिच काठमाडौँ र ललितपुरमा पटकपटक छलफल भयो । बालेन, हर्कलाई सघाएका साथीहरू, गनेश पौडेल, स्वागत नेपाल, रमेश खरेल, साझा विवेकशिलको रविन्द्र मिश्र इतरको टिम, पुञ्य प्रसाई, डम्बर साहू लगायत धैरै टिमहरू र रास्वपासँग समेत छलफल गरिए ।

संविधानको धारा ७६ को १ अनुसार कुनै पार्टीको संसदीय दलको नेता वा ७६ को २ बमोजिम दुई वा दुईभन्दा बढी दलको समर्थनमा प्रतिनिधिसभाको सदस्यले सरकारको नेतृत्व गर्न सक्छ ।

तर अरुसँग मिलेर सरकारमा जाने बाहेक स्वतन्त्र सांसदले आफैँ सरकार बनाउने सम्भावना देखिँदैन । त्यसकारण संसदमा व्यक्तिभन्दा राजनीतिक शक्ति बाध्यकारी र फलदायी हुने भएकाले राजनीतिक शक्तिकैरुपमा मिलेर चुनावमा होमिनुपर्ने निश्कर्ष थियो ।

निर्वाचन आयोगले एकल वा साझा चुनाव चिन्हसहित पार्टी दर्ता गर्न साउन ३२ को डेडलाइन दिएको थियो । एकातिर रमेश खरेलको नेतृत्वमा टिम बन्दैथियो अर्कोतिर रविजीहरु रमेश खरेललाई साथ लिएर हिँड्न इच्छुक देखिनु भएको थियो ।

भरसक रवि सहित, नभए उहाँबाहेक पनि साझा चुनाव चिन्ह घोषणा गर्न राष्ट्रिय सभागृहमा साउन २८ का लागि कार्यक्रम गर्ने तय भएको थियो ।

बिडम्बना के भयो भने अगिल्लै दिन स्वागत नेपाल र हाम्रो नेपाली पार्टीका केही व्यक्ति मिलेर रिपोर्टस् क्लबबाट लौरो चुनाव चिन्ह घोषणा गरे ।

र, हेर्नुस् है साथी हो हामीलेझैँ उनीहरुले पनि लौरो चुनाव चिन्ह घोषणा गर्नेछन् भनेर स्वागत नेपालले बोलिदिए । उनको अभिव्यक्तिले अरुलाई एकठाउँ मिसिन दिएन ।

सबैको उपस्थितिमा चुनावचिन्ह घोषणा होला भन्ने ठानेका थियौ । साथीहरुले धोका दिए भन्दै हर्क साम्पाङका चुनावी सल्लाहरकार डा. सुदिप श्रेष्ठसहित लौरो चुनाव चिन्हधारीहरु रिपोटर्स क्लबबाटै रमेश खरेलकहाँ पुगे ।

राति १० बजेसम्म तात्तातो छलफल भयो । स्वागत नेपाल सहभागि नभइ उनले बिगारेको कुरा सच्चिन सक्दैन । मैले यो अडान लिएपछि डम्बर साहूले उनलाई फोन गरे ।

बाटोमा छु, ओछ्यानमा छु भनेर छलफलमा आउन टारिरहे । पटकपटक फोन गरेपछि तपाईहरुले गरेको निर्णय मान्न तयार छु भनेपछि लौरो चुनाव चिन्हमा सहमति भयो । त्यसपछि रवि लामिछाने वा रमेश खरेल जसले कन्भिन्स गर्न सक्छ उसैको चुनाव चिन्ह लौरो वा घण्टी लिने नभए सहकार्य गर्ने मत मिलेर उठियो ।

ओछ्यानमा छु भनेर छलफलमा नआएका स्वागत नेपाल र हाम्रो नेपाली पार्टीका केही मान्छेले रातको ११ बजे पुतलीसडकबाट अर्कै स्वादको खिचडी पकाएको सुचना आयो । र रमेश खरेलको नेतृत्वमा आमा चुनाव चिन्ह घोषणा भयो ।

यसरी साउन २८ सम्म आइपुग्दा नयाँ शक्ति भन्नेहरु लौरो, आमा र घण्टी तीनपथ भए ।

एकातिर जसरी पनि चुनाव जित्न गठबन्धन गर्ने ठूला दल, अर्कोतिर स्वतन्त्र व्यक्ति र बैकल्पिक शक्ति भन्नेहरूले पुरानाकै जितलाई सहयोग मिल्ने गरी भूमिका खेलिदिँदा स्वतन्त्र भन्नेहरू पनि कर्कलोको पानी बनेर झरे ।

रमेश खरेलसहित धेरैले विश्वास गरेर टिम लिडर स्वीकार गरेका स्वागत नेपालले शुरुमा बृहद टिम बन्नबाट रोके, त्यसपछि आफूसँग सम्झौता गरेको लौरोलाई छाडे, अनि आफ्नै नेतृत्वको उन्नत लोकतन्त्र पार्टी र कार्यकर्ताको भावनालाई कनकाईमा सेलाएर झापा २ बाट स्वतन्त्र उम्मेद्वारी दिए ।

यसरी बैकल्पिक राजनीतिक शक्ति निर्माण अभियानलाई प्रत्यक्ष खण्डित गर्ने स्वागत नेपाल थिए भने आफूलाई विश्वास र सम्मान गर्ने रवि लामिछानेसँग सहकार्य गर्न रमेश खरेल चुकेका थिए ।

नेता बन्न होइन बनाउन निस्केको हुँ, देशभरि २७ हजार युवाको सन्जाल बनाइसकेँ । उनीहरुलाई नै चुनाव लड्न प्रेरित गर्छू भनेर २०७९ असार १५ गते ललितपुरको सानेपा हाइटबाट घोषणा गरेका डम्बर साहू आफैँ काठमाडौँ १ बाट चुनाब लडे र १५० भोटमा खुम्चिए ।

आशलाग्दा व्यक्तिहरुले आफ्नो अहम् छाडेर थोरै त्याग गरेका भए अहिले रास्वापा (बैकल्पिक शक्ति) संसदमा ३७ सिटसहित तेस्रो ठूलो दल बन्ने सम्भावना मत परिणामले देखाउँछ ।

एकातिर जसरी पनि चुनाव जित्न गठबन्धन गर्ने ठूला दल, अर्कोतिर स्वतन्त्र व्यक्ति र बैकल्पिक शक्ति भन्नेहरूले पुरानाकै जितलाई सहयोग मिल्ने गरी भूमिका खेलिदिँदा स्वतन्त्र भन्नेहरू पनि कर्कलोको पानी बनेर झरे ।

लौरो चुनाव चिन्ह हुँदैमा बालेन साह भइन्छ भन्ने भ्रमले गतिलो सम्भावनालाई खण्डित गरिदियो ।

सुनसरी १ बाट ठूला दलको गठबन्धन, दर्जनौँ स्वतन्त्र र साना दलहरूका बिचबाट रास्वपाका लालबिक्रम थापाले १९ हजारभन्दा बढी मत पाए । सुनसरी २ मा गोमा तामाङ (सरिन) अशोक राईसँग ४५३ मतले पछि परिन् । जहाँ अरु आधा दर्जन स्वतन्त्रको जोड्दा झण्डै २० हजार मत थियो ।

काठमाडौँ १ पुकार बमलाई छाडेर अन्यत्रबाट लडेका भए रमेश खरेल र पुकार बम दुवै सुरक्षित हुनेथिए । क्षेत्र नं.९ बाट रास्वपाका टेक बहादुर पोखरेल ९९५ मतले पछि परेभने साझा नेपाली पार्टीका मिलन पाण्डे सहितका साना दल र स्वतन्त्रका एक दर्जन जति उम्मेद्वारको मत ५ हजारभन्दा माथि थियो ।

ललितपुर २ बाट रास्वपाका बुद्धरत्न महर्जन र हाम्रो नेपाली पार्टीको मत जोड्दा विजयी उम्मेद्वारको भन्दा २५ सय बढी हुन्छ ।

पुरानाको गठबन्धन र स्वतन्त्र वा नयाँ साना दलका यही झूक्याइका कारण रास्वपापाको १६ सिट घटेको थियो । आफूलाई बैकल्पिक शक्ति वा स्वतन्त्र व्यक्ति भन्नेहरुकै कारण मतदाता आफूले जिताउन चाहेको सम्भावित र बैकल्पिकलाई उम्मेद्वारलाई जिताउन सकेनन्, हराउन चाहेकाले जिते ।

पुरानाको गठबन्धन र नयाँको बालहठ नभएको भए झापा ४ बाट शम्भु ढकाल सुस्केरा, चितवन ३ बाट जिता बराल, गोरखा २ बाट कविन्द्र बुर्लाकोटी, कास्की १ बाट राजु राई, नवलपरासी पूर्व १ बाट राजन गौतम, नुवाकोट २ बाट सुमन बिक्रम पाण्डे, काठमाडौँ १० बाट प्रदिप बिष्ट, रुपन्देही १ बाट नरेश बहादुर पछाई क्षत्री, २ बाट गणेश पौडेल, दाङ १, २ र ३ बाटै क्रमशः देवराज पाठक, विशाल अधिकारी र कमल गौतमसमेत संसद छिर्नसक्थे ।

यसर्थ इलाम उपनिर्वाचनमा रास्वपालाई २०७९ मंशिर ४ कै चुनौतिले नअठ्याउला भन्न सकिन्न ।

सुवास नेम्बाङको शेषपछि भए पनि पालो आउला भनेर बसेका इलामेली एमालेको छातिमाथि वंशवादको ढुङ्गोले थिचिएको छ । सुहाङ नेम्बाङ भोट माग्न भन्दा प्रश्न झेल्नमा व्यस्त छन् । १ सय १४ मतले पछिपरेको काङ्ग्रेस धोखाधडीको प्रतिष्पर्धामा लागिसकेको छ । तथापी दुबैले जितको दावी पेश गरिरिहेकाछन् ।

यस्तै मिलन योङहाङ लिम्बू मार्फत इलामको हरियालिमा निलो क्रान्ति रोप्ने दाउमा छ राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी ।

२०७९ मंशिर ४ को निर्वाचनमा मतदाताले रास्वपालाई स्वतन्त्र उम्मेद्वारकै रुपमा बुझेका थिए । स्वतन्त्र हुनु, नयाँ हुनु र युवा हुनुलाई एकै आँखाले हेरेका थिए । अहिलेको इलाम २ को बुझाइ त्योभन्दा फरक नहोला ।

स्वतन्त्र धेरै भयौ मिलेर आउ नभए पुरानै दललाई भोट दिन बाध्य हुनेछौँ । लगभग रास्वपाका सबै उम्मेद्वारलाई मतदाताले यसो भनेका थिए ।

तसर्थ विभिन्न नामका साना दल र स्वतन्त्रहरुसँग मतदाता झुक्किन सक्छन् ।

पुरानाको गठबन्धन र स्वतन्त्र वा नयाँ साना दलका यही झूक्याइका कारण रास्वपापाको १६ सिट घटेको थियो । आफूलाई बैकल्पिक शक्ति वा स्वतन्त्र व्यक्ति भन्नेहरुकै कारण मतदाता आफूले जिताउन चाहेको सम्भावित र बैकल्पिकलाई उम्मेद्वारलाई जिताउन सकेनन्, हराउन चाहेकाले जिते ।

इलाम २ मा पनि त्यही दुर्भाग्यको दौडमा स्वतन्त्र नामका केही थान परतन्त्र मान्छेहरू निर्वाचनलाई आफ्नो शक्ति जाँचको ल्याब ठानेर लाइन बसाइएका छन् । कतिपय मानिसहरू जुँगाको लडाइमा कपाल उखेल्ने दौडमा लागिसकेका छन् ।

कसैबाट प्रयोग भएका, आफ्नो दलबाट टिकट नपाएर स्वतन्त्र बनेका, आफूलाई परिक्षण गर्न, रहर पुरा गर्न चुनाव लडेका र साँच्चै देशका लागि बिकल्प बन्न आएकाहरुमा फरक छुट्याउन मतदाता चनाखो मात्र होइन विवेकी पनि हुनुपर्छ ।

पुरानाको गठबन्धन नयाँका लागि स्वाभाविक बाधा मान्न सकिन्छ तर नयाँ र बैकल्पिक भन्नेहरू नै सिँगौरी खेल्नु देशका लागि कुरीकुरी बाहेक के होला रु
तसर्थ रास्वपाका लागि पुराना हलुका, नयाँ र स्वतन्त्र गह्रुङ्गो चुनौति बन्नसक्छ ।

यस्तै रास्वपाले अगाडि सारेका मिलन लिम्बू माओवादी रहेछन् भन्ने ‘हेट भाव” फैलाइएको छ ।

बुझ्नुपर्ने कुरा के हो भने माओवादी युद्ध शुरू हुँदा ४ वर्षको बालक, युद्ध रोकिँदा १६ वर्षे किशोर जसले न माओवादी बुझ्यो, न सिक्यो, न सहभागि भयो । उसलाई माओवादी युद्धअपराधी ठान्नु पूर्वाग्रहबाहेक केही होइन ।

एउटा गरिब परिवारको सचेत युवाले उसवेला क्रान्तिकारी देखिएको एउटा पार्टीप्रति आशावादी भएर समर्पित हुनुलाई सामान्य र स्वाभाविक ठान्न सकिन्छ जसरी आज रास्वपालाई विश्वास गर्नु अपराध होइन ।

यो सत्यलाई सर्वत्र प्रवाह गर्न नसके अर्को एकथान चुनौति थपिनसक्छ रास्वपाका लागि ।

कसैबाट प्रयोग भएका, आफ्नो दलबाट टिकट नपाएर स्वतन्त्र बनेका, आफूलाई परिक्षण गर्न, रहर पुरा गर्न चुनाव लडेका र साँच्चै देशका लागि बिकल्प बन्न आएकाहरुमा फरक छुट्याउन मतदाता चनाखो मात्र होइन विवेकी पनि हुनुपर्छ ।

इलाम र बझाङको उपनिर्वाचन नेताका छोराहरुले जन्माएको वंशवाद र नेताका निकटहरुले हुर्काएको अंशवाद मात्र होइन क्रमशः हुर्कँदै गरेको जातीय तथा क्षेत्रीय राजनीतिलाई निरुत्साहित गरी गणतन्त्रको वास्तविक फल फलाउने विश्वास र अवसर भित्र्याउने चुनौति रास्वपा र मतदाता दुवैका लागि हुनेछ ।

सम्बन्धित शीर्षकहरु

जनजिवन : एउटा युवा शक्ति जसले अस्थायी रुपमा पान व्यापार गरिरहेका छन्

‘कतारको राष्ट्रिय दिवस यहाँका जनताको बफादारी, ऐक्यबद्धता र गौरवको वार्षिक स्मरण पनि हो’

अन्तर्राष्ट्रिय आप्रवासी श्रमिक दिवस : अझै चासो र चिन्ता वैदेशिक रोजगारकै

अन्तर्राष्ट्रिय मानव अधिकार दिवस : विश्वभर मानव अधिकारको अवस्था चिन्ताजनक

नेताको हाइफाई, बदनाम हुँदै ट्रेड युनियन

‘काठमाडौंको रहनसहनमा आदत भइसकेको जीवन एकाएक यता लाग्दा अनौठो मान्ने धेरै हुनुहुन्थ्यो’

‘पीएनओ’ अर्थात नेपाली मुलका नेपालीले खोजेका कुरा

‘अरुको पसलमा काम गर्दै सिप सिकेँ, अहिले त्यही सिपले काम दिएको छ’ : शंकर मिजार

जनजिवन : ‘नाफा घाटा आफ्नो ठाउँमा छ, आफ्नो कामप्रति हामी सधैँ सजग, दृढ र ढुक्क छौँ’

‘सरकारले युवाहरुलाई देशमै उद्यमशिल बनाउने वातावरण सृजना गर्नुपर्छ’-बैकुण्ठ दाहाल