आइजिपी साब, बिरालो कि बाघ ?

• शम्भु सुस्केरा
• जेष्ठ ८, २०७८
• 0

जेठ ६ गते बिहान फेसबुक खोल्नासाथ देखिएको दृष्यले साँच्चै बिचलित बनायो । दिनमा २ सय भन्दा बढि मानिसको मृत्यु भएको समाचारले जति पीडा दिइरहेको थियो त्यो भन्दा बढी पीडा एकजना प्रियजनको मृत्युले दियो ।

ज्ञात भयो आफन्त वा आफुलाई माया गर्ने मान्छेको मृत्यु कति भयानक हुन्छ । त्यो पनि आफ्नै उमेरको मित्रको मृत्युले अझै कठोर बनेर सताउँदोरहेछ ।

डिएसपी राजकुमार केसीभन्दा अगाडि पनि थुप्रै प्रहरीको ज्यान गइसकेको थियो । हरेक दिन हरेकप्रकारका मानिसहरुको छेउ गइरहनुपर्ने प्रहरीहरू धन्न जोगिएका छन् । यस्तै सहानुभूति र शोक एकसाथ व्यक्त हुन्थ्यो । तर आज झनै बढि निराश भएँ । ०५९ सालदेखिको चिनजान, एकेडेमीमा सँगै तालिम र डिउटी, अनि फेरि निरन्तर सुमधुर सम्बन्ध । सायद यही थियो धेरै चोट महसुश हुनुपर्ने कारण ।

महामारीको अवस्थामा यस्ता दुःखहरु जसलाई जतिबेला पनि पर्नसक्छ । धेरै चिन्ता लिएर पनि हुन्न । यसरी सकारात्मक हुन खोज्दै गर्दा एउटा नकारात्मक सुचना आइलाग्यो । डिएसपी केसीलाई अस्पतालमा भर्ना हुनै सकस भयो रे । चारतिर गुहार्दा पनि बिहान ७ बजे आएको मान्छे राति ११ बजे मात्र बेड मिल्यो रे ।

शोक अब शंका र आक्रोसमा बदलियो । यसअघि मृत्यु भएका प्रहरीहरूले समयमा उपचार त पाएका थिए ? काठमाडौँमा कार्यरत त्यो तहको मान्छेले समयमा भर्ना नपाएर उनका हाकिमले अस्पतालका निर्देशकसँग झगडा गर्नुपर्छ भने झगडा गर्न नसक्नेको के हालत होला ?

प्रहरी अस्पताल कसका लागि ? गम्भीर प्रश्न पनि जन्मियो ।

उनको निधनमा सलामी दिन जसरी जति पुगे तिनको प्रयत्न हरेक प्रहरीको उपचारमा भइदिए ?

म प्रहरी अस्पताल र त्यहाँबाट पाएको सुविधाप्रति सकारात्मक मात्रै होइन अनुगृहित पनि छु । आफू प्रहरी भएकै कारण मेरी आमा, मेरी श्रीमती र छोराका लागि लाखौँको उपचार भएको छ । यो चानचुन सुविधा होइन ।

डिएसपी राजकुमार केसीले अस्पतालमा भर्ना पाएपछि उहाँको उपचारमा कमी आयो भन्ने एकरति पनि सोच्दिन । मलाई पुरा भरोसा छ त्यहाँका डाक्टर र नर्सप्रति । तर कुरा भर्ना हुनै कठिन भयो भन्ने मै जाऔँ ।

समय लाग्न सक्छ । यस्तो महामारीको अवस्थामा विरामीको चाप धेरै हुन्छ, उपचाररत बिरामीलाई निकालेर अर्कोलाई राख्ने कुरा पनि आएन । तर समयको आँकनल गरेर व्यवस्थापन किन गरिएन ।

हरसम्भव व्यवस्थापन गरेर पनि अस्पतालले नै धान्न नसक्ने गरी प्रहरी र तिनका परिवार संक्रमित भएका छन् ? त्यसो हो भने पनि अस्पतालमा स्वास्थ्यकर्मी र स्पेसको कमी छैन । अस्थायी व्यवस्था गरेर पनि उपचार गर्न सकिन्छ । यो अनुभव टेकु अस्पतालको हो । ग्यारेजमा समेत अक्सिजनको व्यवस्था गरेर उपचार गरेको थाहा पाइयो । इच्छाशक्ति छ भने अरूबाट सिक्न सकिन्छ नि ।

सानातिना मान्छेले आँखा लगाउँदा पनि बात लाग्ने भिआइपी वार्ड कसका लागि हुन् ? महामारीले भिआइपी र ननभिआइपी छुटयाएको छैन । बरू भिआइपी नै बढी सुरक्षित छन् । जिम्मेवारी र जोखिमको हिसाबले । यस घडिको उपचारमा तहगत विभेद हुनुहुन्न ।

आफु सुरक्षित रहेकोमा तपाई प्रहरी महानिरीक्षक र अस्पतालका निर्देशक जति ढुक्क हुनुहुन्छ त्यतिनै ढुक्क आम प्रहरी, अस्पतालका स्वास्थ्यकर्मी र कर्मचारी पनि हुनुपर्छ । संक्रमण भइहाले तपाईहरुले जुन स्तरको उपचार र सेवा पाउनुहुन्छ त्यो स्तरको उपचार पाउँछु भन्ने आत्मविश्वास तपाईहरुका सबै कर्मचारीमा हुनुपर्छ ।

त्यो छ ? छैन भने किन छैन ? तपाईहरुका स्वास्थ्यकर्मी र आम प्रहरी तपाईहरुभन्दा कयौँ गुना बढि जोखिममा छन् । उनीहरुलाई समयमा र गुणस्तरको उपचार पाउछु भन्ने आत्मविश्वास भएन भने त्यो भन्दा घातक के हुन्छ देशका लागि । यो घडिमा जुध्न सकिन्छ ? यसले नागरिकको पनि मनोबल घटाउँछ ।

उनीहरूले एउटा मास्क पनि आफैँ किनेर लगाउनुपर्ने, स्वास्थ्य सुरक्षाको भरपर्दो सामग्री किन नपाउने ?

तपाई चढ्ने गाडि र तपाई बस्ने सुरक्षित भवन के के लागि ? तपाईहरूलाई सुरक्षित र कम जोखिमस्थानमा राखिएको आफ्ना कर्मचारीको ख्याल गर्नु सक्नुहोस् भनेर हो ।
हरसम्भव प्रयास गर्दा पनि बचाउन नसकिएको हुनसक्छ । तर डिएसपी राजकुमार केसी र अरू प्रहरीको निधनले आम प्रहरीमा के सन्देश गएको छ । जो सडकमा छन् । जसले परिवारलाई बिचल्ली मै छाडेर रातदिन खटेका छन् तिनको मनोबलको अवस्था कस्तो होला ।

अझ राजधानी बाहिरका प्रहरी के सोच्दै होलान् ? काठमाडौँमा आफ्नै अस्पताल भएको ठाउँमा, आइजीपीकै आँखाअगाडि डिएसपीको जिवन बच्दैन भने हामी कसरी सुरक्षित हुन्छौँ ? अनि तिनका परिवार र आफन्तले के सोच्दै होलान् ।

के यो मनोविज्ञान द्वन्द्वकालको जस्तै भयानक होइन ?

प्रहरी अस्पताल आम प्रहरी कर्मचारी, अवकासप्राप्त प्रहरी र तिनका परिवारको आफ्नो अस्पताल हो । होइन भने एकछिन आँखा चिम्म गरेर अस्पताल निर्माता स्व. प्रहरी महानिरीक डिबी लामालाई सोधौँ ।

समयमा भर्ना नपाउने त कल्पना नगरौँ सुचना पाएपछि घरैमा एम्बुलेन्स गएर बिरामी ल्याएर उपचार गरिनुपर्छ । यही उत्तर आउला ।

होइन प्रहरी अस्पताल नेता र नेताका मान्छेका लागि बनाएको थिएँ भनेछन् भने स्वीकार गरौँला । हामी अस्पताल नजाउँला ।

संकटकै वेला हो अभिभावकको भूमिका देखिनुपर्ने । अहिले त सारा ध्यान प्रहरीको स्वास्थ्य सुरक्षामा जानुपर्ने हो । प्रहरी सुरक्षित नभइ नागरिक सुरक्षित हुन्छन् ? जसरी फिल्डमा खटेर प्रहरीले नागिककको सुरक्षा गरेको छ । अस्पतालले प्रहरीको उपचार गर्नु अप्रत्यक्षरुपमा नागरिककै सेवा गर्नु हो ।

प्रहरी अस्पतालले सर्वसाधारणको उपचार थालेपछि प्रहरीहरू वेवास्तामा परेको आरोप दुईवर्ष अघि नै लागेको हो । तथ्य के हो ? सर्वसाधारणको उपचार गर्नका लागि हो की ठूलाहरुका आफन्त, साथीभाइ र चाकडी गर्नुपर्नेहरुलाई आफ्नो बनाउन यसो गरिएको हो । यसको जवाफ सडकका प्रहरी र उसका निरिह परिवारलाई चाहिन्छ ।

नागरिकको मन जित्ने पनि यहीवेला हो प्रहरीले । स्रोत, साधन र क्षमता बढाएर नागरिकको उपचार गर्नसक्नुपर्छ । बन्दै गरेको नयाँ भवनमा अस्थाइ उपचार गर्न सकिन्छ । भूकम्पका वेला झैँ आँगनमै राखेर उपचार गर्न सकिन्छ ।

त्यसका लागि सरकारसँग टेबल ठोकेर लिन सक्नुपर्छ स्रोत साधन । जनताका लागि काम गर्न कसैले रोक्छ भने बोले हुन्छ । यसबेला नबोले कहिले बोल्ने ? तर सस्तो लोकप्रियताका लागि आफू सक्षम नभइ अरुलाई सेवा गर्न खोज्नु सेवा नभइ धोका हुन्छ ।

अस्पतालका निर्देशकज्यू ! यस घडिमा सामान्य अवस्थाको मिहिनेतले मात्र पुग्छ ? सिनियरलाई पछि पारेर जिम्मेवारी सम्हालेपछि काम पनि अरुलाई पछि पार्नेखालको हुनुपर्छ । आसेपासे, आफन्तलाई काखी च्यापेको आरोप चिर्नेवेला हो यो ?

तपाईको क्षमता र मिहिनेतले प्रहरी र नागरिकको जीवन त बच्छ नै आम नेपाली महिलाको प्रतिष्ठा पनि माथी लैजान सक्नुहुन्छ । एउटी नारीले चाहँदा गर्नसक्छे भन्ने देखाउन तपाईबाहेक अरु कसैले तपाईलाई रोक्न सक्दैन । क्षमता प्रदर्शन गर्नेबेला यही हो ।

संगठन प्रमुखले देशभरको सुरक्षाको भार थाम्नुपर्छ । तपाई संगठनको दोस्रो हैसियतमा हुनुहुन्छ । तपाईलाई त्यत्रो भार केही छैन केबल प्रहरी र तिनका परिवारलाई उपचारको प्रत्याभुति दिनुस् । मलाई र मेरो परिवारलाई केही भइहाले डा. आशासिंह हुनुहुन्छ भन्ने भरोसा दिलाउनुहोला । अस्पतालका कर्मचारीलाई कसरी मोटिभेट गर्ने तपाईको काम हो । सरकार वा संगठनबाट कसरी साधनस्रोत ल्याउने तपाईको क्षमता हो । चिकित्सक र नर्सले स्वास्थ्य सुरक्षाका सामाग्री पाएनन् भने काम गर्न सक्दैनन् त्यो तपाईले सोच्ने हो ।

खेल्नुस् न सरकारसँग सिँगौरी । यसबेला पनि नखेले कहिले खेल्नुहुन्छ ? कसैको ज्यान बचाउन सिँगौरी खेल्ने अवसर तपाइको हातमा छ । चाहेर पनि यो अवसर अरुले पाएनन् ।

प्रहरी महानिरिक्षकज्यू ! असीम सम्मान छ तपाईप्रति । आर्थिक अनुशासनमा नेपाल प्रहरीमा होइन नेपालमै अर्को व्यक्ति होला नहोला । तपाईबाट यो अनुशासन र त्याग सबैले सिक्नुपर्छ । आचरण र क्षमता एकै नभए पनि आचरणले क्षमता बढाउनु पर्ने हो । तर आचरणका भरमा मात्र यो समयमा त्यो कुर्सी सोभा दिँदैन ।

जेठ ५ गते ९३ वर्षको उमेरमा महाप्रस्थान गर्नुभएका आइजीपी खड्गजित बरालप्रति आम सिपाहीहरुको किन त्यतिबिधी श्रद्धा भयो । समकालीन पूर्व आइजिपी नचिन्नेले पनि बराललाई चिनिरहे । बाँच्दा र मर्दा पनि किन सम्मानित भइरहे मलाईभन्दा बढि यहाँलाई थाहा छ ।

हरेक प्रहरीलाई थाहा छ यहाँको बिनम्र स्वाभावले संगठनको बिकृति हटाउन सक्दैन । तर यस घडिमा एउटा भरोसिलो अभिभावकको भुमिका निर्वाह गर्नसक्नुहुन्छ । किनभने यहाँले हरेक भाषणमा भन्नुहुन्छ मेरी पनि एउटी छोरी छिन् । म अभिभावक पनि हुँ । त्यसैले असल अभिभावक हुन आउँछ यहालाई, भइदिनुस् ।

तपाई भरखरै आइजिपी भएकोवेलाको कुरो हो । ट्राफिक एफएममा एकजना ट्याक्सी चालक आएका थिए । उनी पूर्व प्रहरी रहेछन् । मैले तपाइको खुब प्रसंशा गरेँ । उनले प्रतिक्रिया दिए धेरै नफुर्किनुहोला यिनले केही लछार्दैनन् ।

जिल्ला प्रहरी कार्यालय झापाको प्रमुख रहँदा चुनाबमा आएको रकम बढी भएपछि शैलेस थापा क्षेत्रीले फिर्ता गर्नुभएछ । अरुले त कागज मिलाएर खान्छन् रे भनेर उनलाई सुनाएँ ।

आर्थिक अनुशासनको मन र तल्लो तहप्रति सकारात्मक हुने मन मुटु फरक हुनेरहेछ । उनमा त्यो मनमुटु छैन, उनी अनुदार छन् । यसरी तितो पोखे उनले ।
मैले उनको कुरामा आजसम्म पनि विश्वास गरेको छैन । त्यही अविश्वासले यति कुरा लेख्न प्रेरित गरेको छ ।

तपाईंले ०७७ असारबाट नेपाल प्रहरीको नेतृत्व लिनुभयो । सरकारले संक्रमणमा खटिने प्रहरीलाई भत्ता दिन्छु भन्यो । मेची कालीका सबै प्रहरी आफैँ सिंहदरबारमा सरकार भेट्न आउने कुरा भएन । तपाई नक्सालबाट सिँहदरबार पुगेर ल्याइदिन सक्नुभएन ।

यो कुराले ती ट्याक्सीचालक पूर्व प्रहरीको कुरालाई बल दिएको छ ।

वन छेउको खेतमा लगाएको बाली त पाक्यो तर बाँदरले खाइदिन्छ । परिवारका सदस्यसहित गएर बन्दुक पड्काएर बाँदर लखेटेर पनि बालबालिकाको भोक मेट्नुपर्ने दायित्व हुन्छ बावुको । बाँदरले मकै खाएछ, तिमीहरू खाजा नमाग, साँझ एकै चोटी आमाले भात दिन्छे भन्न त नमिल्ला नि ।

तर त्यो कुर्सीले त्यसो भनाउँदो रहेछ । हामीले यो पुगेन त्यो पुगेन भनेर माग्ने होइन । भनेर मुख बुझो लगाएको अनुभव छ लेखकसँग ।

निजामति कर्मचारीले प्रदेश समायोजनमा पाएको सुविधा नेपाल प्रहरीले पनि पाओस् भनेर कुरा गर्दा राज्यव्यवस्था समितिका ९० प्रतिशत सदस्य सहमत थिए । तर तत्कालीन आइजीपी त्यसको बाधक भएको कुरा चासो राख्ने सबै प्रहरीका कानले सुने आँखाले देखे ।

समयको जटिलतालाई देखाएर संगठनका लागि अरु केही नगर्ने छुट हुनसक्छ । तर प्रहरीका नाबालक सन्तान र तिनका यौवना श्रीमतीका आँसुले नपोलोस् । यसका लागि पनि आफ्ना कर्मचारीको उपचारमा कुनै कसर बाँकी नराख्नुहोला ।

यो जस्तो पुञ्यकर्म अरु हुनसक्दैन ।

तिनकै कारण तिनको परिवार संक्रमित भएका छन्, लामो समय प्रहरी सेवामा रगत पसिना बगाएर सेवा निवृत्तहरुलाई पनि नबिर्सिनुहोला ।

यसभन्दा बढि सक्नुहुन्छ भने बाँदर खेद्ने बन्दुक र बन्दुक बोक्ने लाठेहरु लिएर सिंहदरबार, बालुवाटार जानहोस् । ढुकुटीमा ढुँडि पर्न लागेको सम्पति छ त्यो लिएर आउनुहोस् र जनताको पनि उपचार गर्नुहोस् ।

एकजना हवल्दार साबको हातमा पत्र पठाएर त्यति गरिबक्सेला हजुर भनेर फोन गर्दैमा गर्दिबक्सिने कर्मचारीतन्त्र र सरकार छैन ।

छ भने कहाँ छ ? गर्ने र मर्ने सुरक्षाकर्मी र स्वास्थ्यकर्मीलाई रुवाएर आफू घरभित्र बसी भत्ता खानमा मस्त होलान् । नपत्याए मन्त्रालयको खर्च हेर्नुहोस् । मलाई गलत साबित गर्नुहोस् ।

वर्दी केही अवस्थामा मात्रै सेवा हो । धेरै ठाउँमा फोर्स नै हो । वर्दी धारण गरेर बिरालो होइन बाघ बन्न सक्नुपर्छ । आइजिपी खड्गजित बरालको किस्सा सबैलाई थाहा छ । तत्कालीन गृहमन्त्रीले प्रहरी संगठनलाई वेवास्ता गर्दा आइजिपीले उनलाई कुन शब्दले गाली गरे ? आइजिपीले मलाई गाली गर्यो भनेर गृहमन्त्रीले राजा विरेन्द्रकहाँ उजुर गरे । राजाले दुबैलाई बोलाए र गृहमन्त्रीलाई नै गाली गरे ।

प्रहरीको वर्दी जति शक्तिशाली बन्छ त्यति नै अधिकार सम्पन्न र सुरक्षित बन्छन्, नागरिक र प्रहरी दुबै ।

सबैसँग सम्बन्ध बनाउन खोज्दा मुख्य जिम्मेवारी ओझेलमा पर्नसक्छ । गृहमन्त्री वा मन्त्रालयसँग सम्बन्ध बिग्रिएका प्रहरी महानिरीक्षकहरुलाई हेर्ने हो भने उहाँहरुले खराब काम गरेर होइन खराब काम गर्न रोकेका कारण हो । र जजसको सम्बन्ध राम्रो जस्तो देखियो राम्रो काम गरेर होइन प्रहरी संगठनलाई केही नगर्न वा बिगार्नमा सहयोग गरेर हो । संगठनलाई माया गर्ने सबैलाई थाहा छ ।

समयमा सही निर्णय गरेकाहरू नै सफल भएका छन् । अरुबाट सिक्नु बुद्दीमानी हुनेछ नत्र पश्चाताप मात्रै ।

अवकासपछि मैले के गरेँ पछि फर्केर हेर्दा असन्तुष्टी र पश्चातापमात्रै नदेखियोस् । जीवनभर जलाएर मार्छ त्यसले । त्यसपछि आफ्नो कर्मलाई दोहोर्याएर सच्याउने अवसर पनि त पाइदैन ।

त्यो कुर्सीमा नपुग्नेले मात्रै म भएको भए यसोउसो गर्थेँ भन्ने हो पुगेकाको त्यो भन्ने अवसर पनि गुमिसकेको हुन्छ ।

समय बाँकी छ श्रीमान् ! रोकिएका प्रमोशन र अरु धेरै काम गर्न नसकेपनि प्रहरीको स्वास्थ्य सुरक्षामा अर्जुन दृष्टि लगाउनुहोला । यति गर्दा पनि कसैको ज्यान गए उसका आफन्तका अगाडि आँखा जुदाएर बोल्न सक्नुहुनेछ । र आइजिपी बरालले जत्तिकै जीवन र निर्जिवन दुबैमा उस्तै श्रद्धा र आशिर्वाद पाउनुहुनेछ ।

जयनेपाल !

सम्बन्धित शीर्षकहरु

जनजिवन : एउटा युवा शक्ति जसले अस्थायी रुपमा पान व्यापार गरिरहेका छन्

‘कतारको राष्ट्रिय दिवस यहाँका जनताको बफादारी, ऐक्यबद्धता र गौरवको वार्षिक स्मरण पनि हो’

अन्तर्राष्ट्रिय आप्रवासी श्रमिक दिवस : अझै चासो र चिन्ता वैदेशिक रोजगारकै

अन्तर्राष्ट्रिय मानव अधिकार दिवस : विश्वभर मानव अधिकारको अवस्था चिन्ताजनक

नेताको हाइफाई, बदनाम हुँदै ट्रेड युनियन

‘काठमाडौंको रहनसहनमा आदत भइसकेको जीवन एकाएक यता लाग्दा अनौठो मान्ने धेरै हुनुहुन्थ्यो’

‘पीएनओ’ अर्थात नेपाली मुलका नेपालीले खोजेका कुरा

‘अरुको पसलमा काम गर्दै सिप सिकेँ, अहिले त्यही सिपले काम दिएको छ’ : शंकर मिजार

जनजिवन : ‘नाफा घाटा आफ्नो ठाउँमा छ, आफ्नो कामप्रति हामी सधैँ सजग, दृढ र ढुक्क छौँ’

‘सरकारले युवाहरुलाई देशमै उद्यमशिल बनाउने वातावरण सृजना गर्नुपर्छ’-बैकुण्ठ दाहाल